PMS (ang. premenstrual syndrom), czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego to szereg nasilonych objawów somatycznych i psychicznych, które pojawiają się w końcowej części fazy lutealnej cyklu menstruacyjnego (czyli przed wystąpieniem miesiączki) i samoistnie ustępują wraz z kolejnymi dniami krwawienia.
W zależności od źródła lista objawów PMS waha się od 21 do... 150, a czasami nawet 300.
Oprócz PMS zaburzeniem, które może pojawić się się w fazie lutealnej jest przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD).
Według konsensusu International Society for Premenstrual Disorders (ISPMD) z 2016 roku kryteria diagnostyki zaburzeń przedmiesiączkowych (premenstrual disorders – PMD - do których zalicza się tak PMS, jak i PMDD) dzieli się na podstawowy i warianty.
Podstawowy PMD to taki, który jest związany z cyklem miesiączkowym.
Dzieli się go na trzy podgrupy:
PMD z przewagą objawów psychicznych,
PMD z przewagą objawów fizycznych,
PMD mieszany (czyli objawy psychiczne i fizyczne).
Jakie są warianty PMD?
Warianty PMD to:
Przedmiesiączkowe zaostrzenie objawów (np. bólowych związanych z innymi schorzeniami, depresją, astmą, cukrzycą czy epilepsją),
PMD przy bezowulacyjnej aktywności jajników (słabo zrozumiana ze względu na brak dowodów),
PMD przy braku menstruacji (np. usunięcie macicy z wciąż obecnym cyklem jajnikowym),
PMD wywoływany aktywnością progesteronu (związaną z terapią hormonalnej zastępczej (HRT) oraz doustną antykoncepcją złożoną).
Jakie są objawy PMS?
Objawy PMS wg American College of Obstetricians and Gynaecologists:
Objawy emocjonalne
depresja
wybuchy złości
drażliwość
napady płaczu
lęk
dezorientacja
wycofanie z kontaktów społecznych
trudności w koncentracji
bezsenność
zwiększona potrzeba drzemek
zmiany w pożądaniu seksualnym
Objawy somatyczne (cielesne)
zmiany w pragnieniu i apetycie (pragnienie i chęć spożywania określonych pokarmów)
tkliwość piersi
wzdęcia i przyrost wagi
ból głowy
opuchnięcie dłoni lub stóp
bóle i dolegliwości
zmęczenie
problemy skórne
objawy żołądkowo-jelitowe
ból brzucha
Skąd się bierze PMS?
Tak naprawdę to wciąż nie wiadomo. To, że nie występuje u osób będących w ciąży, w okresie menopauzy, jak i tych, które jeszcze nie doświadczyły menarche (pierwszej miesiączki) wskazuje na rolę aktywności jajników i produkowanych przez nie hormonów.
Natomiast badania wskazują, że powstanie PMS z objawami emocjonalnymi jest związane z nieprawidłową reakcją neuroprzekaźników (serotoniny i receptorów kwasu gamma aminomasłowy, czyli GABA) w układzie nerwowym na prawidłowe zmiany hormonalne związane z aktywnością jajników.
To znaczy, że ze stężeniem hormonów i aktywnością jajników wszystko jest OK. Problem leży prawdopobnie w tym jak reagują na nie neuroprzekaźniki. Natomiast w tym momencie nauka jeszcze nie rozumie w pełni tego procesu.
Ponieważ nie każda kobieta i osoba menstruująca ma PMS, to istnieje hipoteza, że na jego wystąpienie mogą oddziaływać m.in. czynniki genetyczne (jeśli nasza mama miała PMS, to być może też będziemy go miały_mieli), ale też indywidualna podatność na wahania stężeń hormonów.
Jak diagnozuje się PMS?
PMS diagnozuje się podstawie prowadzonego przez min. 2 miesiące dzienniczka objawów.
Badania wykazały, że retrospektywne (czyli już po „fakcie”) uzupełnianie dzienniczka objawów prowadzi do mylnych wyników. Dlatego najcześciej wykorzystuje się wypełniany codziennie The Daily Symptoms Report (DSR) [niestety nie znalazłam nigdzie go w wersji polskiej].
Dzienniczek pozwala na ocenę na 5-stopniowej skali swojego funkcjonowania w zakresie 17 symptomów.
W sytuacji, gdy wyniki zebrane na podstawie prowadzenia dzienniczka nie dają jednoznacznej odpowiedzi lekarz lub lekarka może wprowadzić na 3 miesiące analog hormonu uwalniającego gonadotropiny.
(To są rekomendacje RCOG, Polskie Towarzystwo Ginekologiczne jeszcze nie wydało swoich).
Lekarz_lekarka powinni też wykluczyć, czy objawy PMS nie są wywołane np. zaburzeniami lękowymi, depresją, chorobą afektywną dwubiegunową, IBS, perimenopauzą czy chorobami tarczycy.
W tym momencie nie istnieje żaden test laboratoryjny, ani badanie fizykalne, które mogłby stwierdzić lub wykluczyć PMS.
Warto jeszcze raz podkreślić, że diagnoza PMS będzie zależeć od intensywności i rodzaju objawów oraz tego na ile uniemożliwiają one normalne funkcjonowanie. Część z objawów fizycznych jest wpisana w cykl menstruacyjny i nie powinna być uznawana za patologię. Natomiast to właśnie intensywność i powtarzalność objawów jest istotna.
Niektóre osoby w ogóle nie mają PMSu, podczas inne doświadczają bardzo silnych objawów. Każda_y z nas jest inna_y. Warto o tym nie zapominać.
Opracowane na podstawie
Śliwerski A (2022). Zespół napięcia przedmiesiączkowego: problem z pogranicza psychiatrii i ginekologii. Ginekologia po dyplomie 2/2022.
Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Management of premenstrual syndrome: green-top guideline no. 48. BJOG. 2017;124(3):e73–e105. doi: 10.1111/1471-0528.14260
Ismaili E, Walsh S, O’Brien PMS, et al. Fourth consensus of the International Society for Premenstrual Disorders (ISPMD): auditable standards for diagnosis and management of premenstrual disorder. Arch Womens Ment Health. 2016;19:953–958. doi: 10.1007/s00737-016-0631-7
Comments